9 december 2024
Wat betekent verantwoordelijk marktgedrag eigenlijk: in gesprek met bestuurslid Jan de Kramer
De meeste werkgevers hebben het beste voor met hun mensen, maar hoe zorg je dat je consistent een goede verhouding tussen werkgevers en medewerkers behoudt? Hoe breng je verantwoordelijk marktgedrag in de praktijk? We spraken met Jan de Kramer, onder andere senior adviseur arbeidsverhoudingen bij AWVN en nu circa drie jaar bestuurslid van de Code Verantwoordelijk Marktgedrag (Code VM). Met zijn jarenlange ervaring in arbeidsverhoudingen, medezeggenschap en goed werkgeverschap, deelt hij zijn inzichten over de uitdagingen en kansen die hij ziet voor verantwoord marktgedrag.
Binnen de Code VM speelt hij geen grotere rol bij de ene codekamer dan bij de andere. Jan: “Ik vind het juist wel fijn om van een afstand te kunnen bekijken wat er gebeurt, om de grote lijnen te kunnen zien. Dat heeft ook een voordeel voor de Code VM, omdat je dan een nieuw perspectief kan bieden dat niet specifiek op één sector is gefocust.” Hij zet zich graag in voor de Code omdat hij vindt dat het nog veel beter kan als het om verantwoordelijk marktgedrag gaat.
“Natuurlijk moet er brood op de plank komen, maar tegelijkertijd moet je ook met elkaar het goed werkgeverschap bewaken. Ik vind het niet goed te verteren dat bedrijven als het ware gedwongen worden om zo laag in te schrijven dat het ten koste gaat van wat er met de medewerkers gebeurt. Je merkt de gevolgen misschien niet direct, maar wel op de lange termijn.”
“Mensen doen ertoe”
Jan de Kramer heeft met functies als directeur, adviseur en docent op zijn cv, een unieke kijk op organisaties ontwikkeld. “Toen ik directiefuncties begon te vervullen bij gemeenten, realiseerde ik me dat niet kpi’s of strategie, maar de mensen op de werkvloer en hun welzijn en betrokkenheid bij de organisatie, bepalend zijn voor het succes van een onderneming”, vertelt hij.
“Mensen doen ertoe. Al sinds ik leidinggevende ben geweest is dat een basisovertuiging van mij. Als je wilt dat organisaties functioneren, moet je in mensen investeren. Dat betekent luisteren naar medewerkers, hen serieus nemen, en een formeel kader creëren waarin dat mogelijk is. Dat wil niet zeggen dat iedereen ook altijd maar gelijk krijgt, maar wel dat iedereen zijn perspectieven serieus worden genomen.”
“Als je wilt dat organisaties functioneren, moet je in mensen investeren.”
Medezeggenschap als middel voor meer verantwoordelijk gedrag
Naast zijn bestuursrol bij de Code VM, is Jan lid van de commissie Bevordering Medezeggenschap bij de SER. Medezeggenschap is volgens hem een belangrijk middel om met elkaar in gesprek te gaan. “Ik ga ervan uit dat de meeste werkgevers het beste voor hebben met hun mensen,” legt hij uit. “Natuurlijk spreek je elkaar bij de koffieautomaat. Maar om het échte gesprek op gang te brengen, helpt het om formeel een aantal lijnen te hebben, zoals medezeggenschap.”
“Daarnaast denk ik dat medezeggenschap kan helpen om polarisatie in de maatschappij, en dus ook binnen bedrijven, te verminderen. Goed toegepaste medezeggenschap is een manier om met elkaar in gesprek te komen, en polarisatie af te laten nemen. En medezeggenschap zorgt dat werknemers ook meekijken, meedenken en werkgevers en ondernemers helpen om verantwoordelijk gedrag te vertonen. Het helpt heel erg als de mensen in de organisatie achter hetgeen staan wat je doet.”
Verantwoord marktgedrag en goede gesprekken stimuleren
Jan benadrukt dat verantwoordelijk marktgedrag niet afdwingbaar is, maar wel gestimuleerd kan worden. Zo staat er bijvoorbeeld in de wet dat ondernemingen met meer dan 50 werknemers een OR moeten hebben. Maar zo’n 30% van de bedrijven die dat zouden moeten hebben, heeft geen OR. Het is dus aan werkgevers zelf om goed voor hun mensen te zorgen en zich fatsoenlijk op te stellen in de markt.
“Er is weinig wat de werkgevers erin faciliteert om verantwoord marktgedrag te vertonen. De arbeidsmarkt van nu helpt wel daarbij: als je niet goed voor je medewerkers zorgt, vertrekken ze. Maar in de basis ligt de verantwoordelijkheid om verantwoord marktgedrag te vertonen en aan goede principes vast te houden, vooral bij de werkgever.”
Dit betekent voor Jan niet dat hij automatisch naar de werkgever kijkt als het gaat om tegengestelde belangen tussen werkgever en werknemer. “Een van de dingen die ik vanuit AWVN ook doe, is het onafhankelijk voorzitterschap bij verschillende cao-tafels. In dat soort situaties komt de discussie tussen werkgever en werknemer heel scherp naar voren. Soms wil de een links en de ander rechts. Ik ben niet automatisch voor de een of tegen de ander, maar ik ga met beide partijen dieper in gesprek over het onderliggend belang voordat er samen een beslissing wordt gemaakt. Mijn ervaring is dat er vaak een gemeenschappelijk probleem is, maar partijen dat op verschillende manieren willen oplossen. Het is belangrijk om juist dat gesprek te faciliteren.”
“Gras gaat niet sneller groeien als je eraan trekt.”
“En vanuit mijn eerdere bestuursrollen heb ik een belangrijk punt geleerd: gras gaat niet sneller groeien als je eraan trekt. Zowel op kleine als grotere schaal. Ik heb geleerd dat zaken vaak tijd kosten, maar dat als je die tijd ervoor neemt, het resultaat ook beklijft. Ga niet lopen jagen. Dat helpt niet. Zorg dat je échte aandacht hebt voor de andere belangen en weet wat het perspectief van de andere partij is. Durf een perspectief aan het gesprek toe te voegen wat voor jezelf niet direct vanzelfsprekend is.”
Uitdagingen en de toekomst van de Code Verantwoordelijk Marktgedrag
Jan erkent dat er al veel bereikt is met de Code, maar ziet ook kansen voor de toekomst. “Ik denk dat het heel belangrijk is dat er steeds meer organisaties bij de Code VM aangesloten worden. Het zou mooi zijn als we het gedachtegoed van de Code dan nog breder kunnen verspreiden.”
Volgens Jan ligt er een uitdaging in het verspreiden van het gedachtegoed van de Code naar meer sectoren. “Daarvoor moeten we wellicht kijken naar vernieuwing van vormen om deel te nemen aan de Code. Dat kan een opening bieden voor bedrijven die zich willen aansluiten bij de Code VM los van wat hun sector doet. Daarmee zorg je ervoor dat de Code bewegelijk en ook voor modernere marktontwikkelingen interessant blijft.”
“En misschien kunnen we als Code op de lange termijn ook wel een rol spelen in bredere thema’s: het aanjagen van de brede welvaart en maatschappelijk verantwoord ondernemen. We bestaan immers al een paar jaar, en in die ontwikkelingen kan een kans liggen”, aldus Jan. “De Code VM is ontstaan vanuit de wens voor meer verantwoordelijke aanbestedingen op de markt en dat is nog steeds een belangrijk punt van aandacht. Maar daarnaast zou ik het interessant vinden om het gesprek rondom verantwoordelijk marktgedrag te verbreden naar goed werkgeverschap.”
Draag ook bij aan verantwoordelijk marktgedrag
De Code VM zet zich in voor eerlijk marktgedrag. Meer weten? Meld je aan voor onze nieuwsbrief en volg de Code Verantwoordelijk Marktgedrag op LinkedIn om op de hoogte te blijven.
